Otizmli Çocuklar İçin En Etkili Destek Yöntemleri

Panik Atak Nedir?

Panik atak, kişinin sakin ya da kaygılı olduğu anlarda ortaya çıkabilen ve kişide yoğun bir korku ve endişe hissi uyandıran bir nöbettir. DSM-5 Tanı Ölçütleri Elkitabında anksiyete bozuklukları başlığı altında kategorize edilmiş olan panik bozukluk kişinin hayatını ve işlevselliğini belirgin biçimde düşüren fiziksel semptomların eşlik ettiği yoğun bir kaygı nöbetidir. Deneyimlenen nefes darlığı, ateş basması, karıncalanma, göğüs ağrısı, hızlanan kalp atışı gibi fiziksel belirtiler kişinin kalp krizi, inme gibi ciddi bir sağlık sorunu yaşadığına dair algı yaratarak mevcut korku ve kaygı düzeyini oldukça yükseltir. Yoğun korku ve kaygı ise kişinin semptomlarına yönelik duyarlılığını arttırarak panik atak döngüsünü güçlendirebilir. Kişinin sağlıklı düşünme ve baş etme becerileri kazanması panik atak tedavi süreci için son derece önemlidir. 

Panik Atak Belirtileri Nelerdir?

Panik atak belirtileri ve şiddeti kişiden kişiye ve kültürden kültüre farklılık gösterebilmektedir. Bunun yanı sıra panik atak belirtileri, hem fiziksel hem de psikolojik semptomlar olarak ikiye ayrılabilir. Fiziksel belirtiler arasında şunlar yer alır:

• Kalp çarpıntısı: Kişi kalp atışının hızlandığını hissedebilir, göğsünde baskı hissedebilir, çarpıntı deneyimleyebilir. Bazı durumlarda göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma hissedilebilir, kişi kalp krizi geçirdiğini düşünebilir. 
• Nefes darlığı: Kişi derin nefes almakta zorlanabilir. Nefesinin tıkandığını ve daraldığını hissedebilir, boğuluyor olduğunu düşünebilir ya da aldığı nefesin bedenine yetersiz geldiğini hissedebilir. 
• Baş dönmesi: Yoğun baş dönmeleri, ayakta durmakta zorluk, bayılma hissi, sersemlik, mide bulantısı ya da karın ağrısı gibi semptomlar deneyimlenebilir. 
• Titreme ve terleme: Vücudun tümünde ya da belirli bölgelerinde titreme, uyuşma, ürperme, üşüme, ateş basmaları, sıcak ya da soğuk terleme gibi belirtiler gözlemlenebilir. 

Psikolojik belirtiler ise genellikle şu şekildedir:

• Kontrolü kaybetme korkusu: Kişi, yaşadığı belirtilere bağlı olarak artan yoğun korku ve kaygı kontrolü kaybedeceği veya çıldıracağı hissine kapılabilir.
• Ölüm korkusu: Atak sırasında kişi, ciddi bir sağlık problemi yaşadığını düşünerek ölmek üzere olduğuna inanabilir, yoğun bir ölüm korkusu deneyimleyebilir. Bu durum mevcut kaygı ve korku düzeyini arttırabilir. 
• Gerçeklikten kopma hissi: Kişi çevresinde olan bitenlerin gerçekdışı olduğuna inanabilir, kendinden ya da çevresinden kopmuş hissedebilir, kendi bedenine yabancılaşabilir. 

Panik Atak Neden Olur?

Panik atakların nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte bir dizi faktörün bu durumu tetikleyebileceği düşünülmektedir. Bu faktörler arasında genetik yatkınlık, beyin kimyasallarındaki dengesizlikler, aşırı stres, travmatik yaşam olayları, mizaç potansiyelleri ve belirli kişilik özellikleri yer alır. Bunların yanı sıra kontrolcü yapıya sahip insanların, olay ve durumları felaketleştirmeye eğilimli bireylerin panik bozukluk geliştirmeye daha yatkın olduğu söylenebilir. 

Panik Atak Çeşitleri Nelerdir?

DSM-5 Tanı Ölçütleri Elkitabında panik bozukluk için herhangi bir çeşit tanımlanmamıştır. Ancak genel anlamda panik atak herhangi bir belirgin tetikleyici olmadan aniden ortaya çıkabileceği gibi belirli bir durumda ya da ortamda da tetiklenebilir. Her iki duruda da panik atak belirtileri oldukça benzerdir. Ancak belirli bir mekanda tetiklenen panik ataklar sonucunda kişiler o ortamlara benzer yerlerde bulunmaktan kaçınmaya eğilim gösterebilir. Örneğin spor salonunda atak geçirmiş bir kişi sporu bırakabilir, spor salonlarının yakınında bulunmaktan hatta spor müsabakası izlemekten kaçınabilir.  

Panik Atak Tanısı Nasıl Konur?

Panik bozukluk tanısı psikiyatrist tarafından yapılan detaylı incelemeler sonucunda konulmaktadır. Değerlendirme sürecinde kişinin yaşadığı belirtiler, belirtilerin ne zamandır devam ettiği, ne sıklıkta ve ne şiddette ortaya çıktığı göz önünde bulundurulur. Tanı koyma sürecinde bazı psikolojik ve fizyolojik testlerden destek alınabilir. Fizyolojik sağlığı ölçen muayene ve laboratuvar testleri kişinin yaşadığı durumun bedensel kaynaklı olmadığını ayırt etmek ve daha doğru tanı koyabilmek için önem taşımaktadır. Tanı süreci sonrasında uzman ruh sağlığı çalışanları tarafından tedavi süreci planlanır.  

Panik Atak Nasıl Tedavi Edilir?

Panik atak tedavisi de diğer ruhsal bozukluklar gibi kişiye özel olarak planlanmalıdır. Tedavi sürecinde kişinin yaşı, mizacı, semptomların süresi ve şiddeti, aile dinamikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Daha önce de değinildiği gibi panik atak kişinin günlük hayatını, sosyal ilişkilerini, aile içi yaşantılarını, cinsel hayatını, kariyerini ve akademik hayatını oldukça olumsuz etkileyebilmektedir. Bedensel semptomların oldukça fazla olması ve psikolojik iyi oluş halini etkiliyor olması sebebiyle de tedavi sürecinin bütüncül olarak planlanması faydalıdır. Panik atak bazı durumlarda depresyon, agorafobi, obsesif kompulsif bozukluk hatta travma sonrası stres bozukluğu gibi ruhsal rahatsızlıkların zeminlerini güçlendirebilir. Bu sebeple tedavi sürecinin ertelenmemesi kişinin ruhsal ve bedensel sağlık durumu için oldukça önemlidir. 

• Psikoterapi: Panik atak anksiyeteye bağlı olarak gelişen bir süreçtir. Kişinin yaşadığı semptomları giderebilmek için olumsuz düşünce kalıplarını tanıması ve değiştirmesi, sağlıklı baş etme yolları üretebilmesi, kaygı ve panik halini yönetebilme becerilerini edinmesi terapi ile mümkündür.  Bunun yanı sıra bazı nefes ve gevşeme egzersizleri öğrenmek, sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları kazanmak da terapi sürecine destek olacaktır. 

İlaç Tedavisi: Bazı durumlarda, özellikle atakların şiddetli olduğu ya da kişinin günlük yaşamını ciddi şekilde etkilediği durumlarda, panik atak için ilaç tedavisi uygulanabilir. Bu ilaçlar, beynin kimyasal dengesini düzenlemeye yardımcı olabilir ve panik atakların sıklığını ve şiddetini azaltabilir. İlaç tedavisi psikiyatrist tarafından planlanmalı ve önerdiği biçimde uygulanmalıdır.