İçindekiler
Obsesif Kompulsif Bozukluk Nedir?
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) diğer bir adıyla da Takıntı Zorlantı Bozukluğu DSM-5 Tanı Ölçütleri El Kitabı’nda yer alan tekrarlayıcı, istem dışı ve rahatsız edici düşünceler (obsesyon) ve bu düşünceleri azaltmak, ortadan kaldırmak gibi amaçlara hizmet edebilen, katı kuralları olan davranış örüntüleri (kompulsiyon) ile ilişkili bir bozukluktur. Obsesif kompulsif bozukluk kişinin stres ve endişe düzeyini arttırarak günlük hayatına, aile ilişkilerine, sosyal hayatına önemli ölçüde zarar verebilir, yaşam kalitesini düşürebilir. Sosyal izolasyon, depresyon, anksiyete, panik atak, cinsel işlev bozuklukları, psikotik bozukluklar gibi çeşitli psikolojik rahatsızlıklara da sebep olabilen OKB, tedavisi mümkün bir bozukluktur.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Belirtileri Nelerdir?
Obsesif Kompulsif Bozukluk belirtilerinin biçimi kişiden kişiye göre farklılık gösterebilmektedir. Buna ek olarak bozukluğun seyri, belirtilerin sıklığı ve şiddeti tedavi sürecine gidilmediği durumlarda artış gösterebilmektedir.
- Obsesyonlar: Kişilerin zihninde istem dışı, tekrarlayıcı, rahatsız edici, takıntılı düşüncelere ve imgelere verilen genel adlandırmadır. Obsesyonlar genellikle yoğun bir kaygı ve sıkıntıya sebep olabilmektedir, kişi tarafından mantık dışı olarak değerlendirilse bile zihinden atılamaz. Yaygın olarak gözlemlenen obsesyonlar arasında temizlik, mikrop bulaşması ve kirlenme korkuları, günah işlemeye yönelik yoğun tedirginlik, düzen ve simetri ihtiyacı sayılabilir.
- Kompulsiyonlar: Kişilerin obsesyonlarını azaltmaya ya da kontrol altına almaya yönelik, belirli ve katı kuralları olan, tekrarlayan davranışlar ya da zihinsel eylemler olarak tanımlanabilir. Obsesyonları hafifleteceğine yönelik inançlar olmasına karşın obsesyonlar ve kompulsiyonlar arasında gerçekçi bir ilişki gözlemlenemeyebilir. Belirli sayı ya da biçimde el yıkama, dini bir sözü tekrarlama, sayı sayarak kapıyı kilitleme gibi aşırı davranış örüntüleri kompulsiyonlar arasında yer almaktadır.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Nasıl Tedavi Edilir?
OKB teşhis ve tedavi süreci kişinin yaşına, mizacına, semptomlarının sıklığına ve şiddetine göre titizlikle planlanmalıdır. Obsesyonların ve kompulsiyonlar kişinin hayatını ve işlevselliğini belirgin biçimde düşürebilir. Tedaviye uzman hekim tarafından planlanan ilaç kullanımı sürecinin eklenmesi gerekebilir. Bu sayede serotonin, dopamin gibi beyin kimyasallarının dengelenmesi ve semptomların azaltılması sağlanarak yaşanan rahatsızlık kronik bir hale gelmeden önlenebilir. OKB tedavisinde psikoterapinin rolü oldukça önemlidir. Semptomların giderilmesi, kişinin hayatını düzenleyebilmesi, sağlıklı başa çıkma stratejileri geliştirebilmesi ve semptomların tekrarlamaması için kişinin mizacı çerçevesinde psikoterapi alması faydalı olacaktır. Obsesif kompulsif bozukluk kişiyi olduğu kadar yakın çevresini de oldukça etkilemektedir. Bu sebeple aileye verilecek psikoeğitim ve danışmanlık tedavi sürecine önemli katkılar sağlayabilmektedir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Neden Olur?
Obsesif kompulsif bozukluğun sebebi diğer birçok ruhsal bozuklukta olduğu gibi birçok faktörün kombinasyonu olarak ortaya çıkabilmektedir.
- Genetik ve Biyolojik Faktörler: Aile öyküsünde OKB olan kişilerin genetik faktörler sebebiyle bu bozukluğa sahip olma riski daha yüksek olabilir. Bunun yanı sıra sinir sisteminde ve beyin kimyasındaki dengesizlikler de OKB riskini arttırabilir.
- Çocukluk Dönemi: Çocukluk döneminde yoğun baskı, onay ihtiyacının karşılanmaması, mükemmeliyetçi ebeveyn tutumları gibi birçok faktör ilerleyen yaşlarda obsesif kompulsif bozukluğun gelişmesine sebep olabilmektedir.
- Çevresel Faktörler: Göç, kayıp ve yas, travmatik yaşantılar gibi süreçler OKB gelişimini tetikleyebilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Önlenebilir mi?
Obsesif kompulsif bozukluk izleri çocukluk döneminde sayı sayma, olumsuz düşünceyi zihinden atamama, tekrarlı davranışlar şeklinde gözlemlenebilir. OKB tanısı olmasa da çocuğun bu tip davranışları OKB zeminini güçlendirebilir. Terapi ile çocuğun yaşadığı çatışmalar çözümlenerek ilerleyen yaşlarında obsesif kompulsif bozukluk geliştirme riski düşürülebilir. Çocuk, ergen, yetişkin gruplar için OKB semptomları psikoterapi ve ilaç tedavisi ile giderilebilmektedir. Eğer kendinizde ya da çevrenizde OKB semptomları gözlemliyorsanız bir uzmana danışarak semptomları kontrol altına alabilirsiniz.