Sosyal Fobi ile Nasıl Başa Çıkılır?

Sosyal Fobi Nedir?

Sosyal fobi, sosyal durum ve ortamlarda yoğun bir endişe ve korku hissetme durumudur. Bir ruh sağlığı bozukluğu olarak tanınmaktadır. Genellikle bireylerin sosyal etkileşimlerde, performans gösterme veya gözlemlenme korkusuyla karşı karşıya kalmalarıyla ortaya çıkar. Bu durum, kişinin günlük yaşamını oldukça olumsuz etkileyebilir, sosyal etkinliklerden kaçınmasına ve giderek içe kapanmasına neden olabilir.

Sosyal Fobi Belirtileri Nelerdir?

Sosyal fobi, sosyal etkileşimlerde veya performans gösterme durumlarında yoğun kaygı ve korku hissi ile karakterize edilen bir çeşit kaygı bozukluğudur. Bu korku ve endişe, kişinin günlük yaşamını, sosyal etkinliklere katılımını ve ilişkilerini olumsuz etkileyebilir. Sıklıkla görülen sosyal fobi belirtileri şunlar olabilir:

1. Yoğun Korku ve Kaygı: Sosyal fobisi olan bireyler, toplum içinde veya sosyal etkileşimlerde bulunma, performans sergileme veya gözlemlenme durumlarında yoğun korku veya endişe hissederler. Hissedilen sosyal kaygı, aşırıya kaçan veya gerçekçi olmayan değerlendirmelere dayanabilir. 
2. Fiziksel Belirtiler: Sosyal fobi belirtileri arasında kalp çarpıntısı, kas gerginliği, terleme, titreme, yüzde kızarma, ağız kuruluğu, mide bulantısı, nefes darlığı, baş dönmesi ve boğazda düğüm hissi gibi fiziksel tepkiler bulunabilir.
3. Davranışsal Belirtiler: Sosyal fobiden muzdarip bireyler, sosyal etkinliklerden kaçınma eğilimi gösterebilirler. Bir topluluk önünde konuşma, yemek yeme veya gözlemlenme durumlarından, kalabalık ortamlardan kaçınma gibi davranışlar sergileyebilirler. Sosyal ortamlara girmeden önce alkol alma eğilimi görülebilir. Sosyal izolasyonu tercih ederek ilişki kurmaktan kaçınabilirler. Kişilerle göz teması kurmaktan ya da sosyal mesafenin azalmasından rahatsızlık duyabilirler.
4. Duygusal Belirtiler: Özsaygıda ya da özgüvende eksiklik, utanç ve suçluluk duyguları, rezil olma korkusu sosyal fobi belirtileri arasında yer alabilir.
5. Düşünsel Belirtiler: Olumsuz değerlendirmeler, hata yapmaktan çekinme, rezil olacağına ya da kendisiyle dalga geçileceğine inanma gibi olumsuz inanışlar, diğerlerinin olumsuz değerlendirmesinden kaçınma gibi olumsuz düşünce kalıpları sosyal fobiyi destekleyebilir.

Sosyal fobi belirtileri; mizaca, yaşam tarzına, yaşa ve kültüre göre bireyden bireye değişiklik gösterebilir ve her zaman bu belirtilerin hepsi aynı anda görülmeyebilir. Ancak, bu belirtiler sosyal fobi tanısı için dikkate alınmalıdır. Eğer sosyal fobi belirtileri yaşanıyorsa, profesyonel bir yardım almak önemlidir. 

Sosyal Fobi Neden Olur?

Sosyal fobi genellikle çeşitli faktörlerin birleşimi sonucu ortaya çıkar. Mizaç, genetik yatkınlık, çocukluk ve ergenlikte yaşanan olumsuz sosyal deneyimler, aile yapısı gibi faktörler sosyal fobi gelişiminde rol oynayabilir. Eleştirel ve yargılayıcı olmaya eğilimli, hatalara tolerans göstermekte zorlanan bir ebeveynlik tarzı da sosyal fobiyi tetikleyici ya da pekiştirici bir rol taşıyabilir. Ayrıca, olumsuz sosyal değerlendirmeler veya utandırıcı deneyimler de sosyal fobiyi tetikleyebilir.

Mizaç yapısı hemen her psikolojik şikâyette olduğu gibi sosyal fobide de oldukça belirleyici bir role sahiptir. Özellikle bazı mizaç tipleri taşıdıkları potansiyeller gereği anksiyete bozukluklarına ve sosyal fobiye yatkınlık taşıyabilir. Örneğin; güven odaklı, bulunduğu ortamlarda sivrilmekten ya da rengini belli etmekten çekinen, hata yapma ve eleştirilme kaygısı yaşayan bir mizaç yapısı düşünelim. Bu potansiyellere sahip bir birey sosyal ortamlarda çekinmeye, “görülmek” istememeye, eleştirilme korkusu yaşamaya eğilim gösterebilir. Bu eğilim de zamanla –bazen olumsuz deneyimlerin de etkisiyle- sosyal fobiye dönüşebilir.

Bunlar dışında; kronik depresyon, yaygın anksiyete bozukluğu gibi diğer psikiyatrik bozukluklar da sosyal fobi gelişmesinde öncü olabilir. 

Sosyal Fobi Nasıl Tedavi Edilir?

Sosyal fobinin tedavisi, psikoterapi ve ilaç tedavisi gibi yöntemleri içerebilir. Mizaç temelli psikolojik danışmanlık, sosyal fobi tedavisinde en etkili yöntemlerden biridir. Bireyin mizaç yapısı, temel arayışı, mizacına göre istek, ihtiyaç ve motivasyonları tespit edilerek sağlam bir temelde psikoterapiye başlamak mümkündür. Böylece, birey kendi yapısını ve ihtiyaçlarını daha iyi anlayabilir, olumsuz duygu ve düşüncelerinin altındaki motivasyonu fark edebilir ve kendine özgü baş etme yöntemleri geliştirebilir. Ayrıca, antidepresanlar ve anksiyolitik ilaçlar da sosyal fobi tedavisinde kullanılabilir. Ancak ilaç tedavisinin mutlaka bir hekimin gözetiminde olması gereklidir.

Sosyal Fobi Nasıl Önlenir?

Sosyal fobiyi önlemek için bazı adımlar atılabilir:

• Erken tanı ve müdahale: Belirtiler erken dönemde tanımak ve uygun bir tedaviye başlamak, sosyal fobinin önlenmesinde önemli olabilir.
• Özgüven desteği: Kişinin kendine olan saygısının ve güveninin desteklenmesi sosyal fobiyi önlemekte oldukça önemlidir.
• Sosyal beceri eğitimi: Sosyal becerilerin mizaca uygun şekilde geliştirilmesi, sosyal etkileşimlerde daha rahat ve özgüvenli hissetmeyi sağlayabilir.
• Stres yönetimi: Stresle başa çıkma teknikleri öğrenmek, sosyal durumlarda daha sakin ve rahat olmayı sağlar.
• Destek almak: Aile, arkadaşlar veya profesyonel yardım alarak duygusal destek ve anlayış bulmak, sosyal fobiye karşı koruyucu bir faktör olabilir.