Kişilik Bozukluklarında Terapi Yöntemleri

Kişilik Bozuklukları Nasıl Tedavi Edilir?

Kişilik, bireylerin dış dünyayla uyumlu bir biçimde hareket edebilmesini sağlayan, diğer insanlardan farklı yani kendine özgü olan davranış ve düşünce biçimlerini, diğer insanlarla ilişki kurma stillerini ifade etmektir. Kişilik bozuklukları ise ergenlik döneminden itibaren gözlemlenen toplumsal kalıplar ve kurallara uygun olmayan, uyumsuz olarak tanımlanabilen davranış örüntülerini ifade etmektedir. Kişilik bozuklukları süreklilik özelliği göstermektedir. Kişi ve çevresi tarafından belirgin biçimde rahatsızlık oluşturmaktadır.  

Kişilik bozuklukları tedavi süreci semptomların şiddeti ve süresi gözetilerek kişiye özgü olarak planlanmalıdır. Kişilik bozukluğuna sahip kişiler madde kullanımı, sosyal anksiyete, depresyon gibi başka sebeplerle de psikoterapiye başvurabilmektedirler.  Psikoterapi sürecine ek olarak uzman bir hekim tarafından planlanan ilaç kullanımı süreci kişinin semptomlarının azalmasına, günlük işlevselliğinin artmasına ve psikoterapi sürecinin verimliliğine destek olacaktır. Tedavi sürecinde kişinin ailesine kişilik bozukluğu ve etkileri hakkında psikoeğitim verilmesi semptomların yönetilmesi için son derece önem arz etmektedir. 

Kişilik Bozuklukları Neden Olur?

Kişilik bozukluklarına sebep olan durumlar hem kişilik bozukluğu çeşidine hem de kişinin mizacı, aile yaşantısı gibi durumlara bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir. Kişilik bozuklukları ergenlik dönemi ile ilk semptomlarını göstermeye başladığı için sebepleri karmaşık ve birden fazla faktörü içeren nitelikte olabilmektedir. Bu faktörlerden bazıları aşağıda yer almaktadır:

1. Genetik ve Biyolojik Faktörler: Ailesinde kişilik bozukluğu öyküsü olan bireylerde de kişilik bozukluğu görülme riski bulunabilir. Buna ek olarak beyin kimyasındaki dengesizlikler, yapısal değişiklikler gibi durumlar da nedenler arasında yer alabilmektedir. 
2. Çocuklukta Yaşanan Travmalar: Kişilik bozuklukları erken çocukluk dönemi yaşantıları ile yakından ilişkilidir. Aile içi çatışmalar, travmatik yaşantılar, çocukluk döneminde fiziksel, duygusal ve bilişsel açıdan yoğun ihmal, taciz ya da tecavüz öyküsü, sağlıksız ebeveyn ilişkisi ya da bipolar bozukluk, depresyon, şizofreni gibi semptomları ebeveyn çocuk ilişkisini belirgin biçimde etkileyen hastalıkları olan ebeveynler tarafından büyütülmek gibi süreçler risk düzeyini arttırabilmektedir. 
3. Aile ve Çevresel Faktörler:Aile içi sağlıksız yaşantılara ek olarak çocuğun okul vb. sosyal çevrelerde sistematik olarak zorbalığa uğraması, dışlanması, aşırı koruyucu ya da eleştirel tutumlara maruz kalması, yetersiz sosyal destek, eğitim ve iş yaşamındaki zorluklar gibi çevresel stres faktörleri kişilik gelişimini olumsuz etkileyerek kişilik bozukluğu riskini arttırabilmektedir. 
4. Bireysel Faktörler:Hem çevresel hem de bireysel faktörler sebebiyle oluşabilecek düşük benlik saygısı, yoğun duygusal tepkiler, düşük stres toleransı, mizaç potansiyellerinin sergilenememesi ve yıkıcı biçimde baskılanması gibi süreçler kişilik bozukluğuna olan yatkınlığı arttırabilecek faktörlerdir. 

Kişilik bozuklukları genellikle birkaç sebebin bir araya gelmesi sonucu oluşmaktadır. İhmal edilmiş tedavi süreci sonucunda bireylerin sosyal hayatları, iş ve eğitim hayatları olumsuz yönde etkilenebilir, ruh sağlığı bozulabilir. Bireylerde yoğun bir biçimde uyumsuz davranışlar, alkol ve madde bağımlılığı, cinsel problemler düşük empati seviyesi, öfke sorunları, tutarsız duygu, düşünce ve davranış örüntüleri, güvensizlik ve yoğun şüphe duyma hali gözlemlenebilir. 

Kişilik Bozuklukları Nelerdir?

Kişilik bozuklukları bireyin topluma ve diğer bireylere uyumlu bir hayat yaşamasının önüne geçen, tekrarlayıcı ve sosyal, fiziksel, psikolojik açılardan yıkıcı olabilecek bozukluklardır. A, B ve C kümesi olmak üzere 3 başlık altında gruplandırılmıştır. Mükemmeliyetçilik, yetersizlik, tehlike ve tehdit algısı gibi çeşitli inançlar sebebiyle de gelişebilmektedir. Kişilik bozuklukları hangi kümede yer alırsa alsın bireyin iş ve okul hayatını, aile ve sosyal ilişkilerini belirgin biçimde olumsuz etkilemekte ve hayatının bu alanlarına yatırım yapmasını, hedeflediği başarı alanlarını ulaşmasını, ilişkilerini sürdürebilmesini, oluşabilecek problemleri sağlıklı bir biçimde çözmesini zorlaştıracak niteliktedir. Özellikle erken yetişkinlik döneminde yani kişinin kariyer ve aile hayatını şekillendirmeye başladığı dönemde ortaya çıkan semptomlar bireyin hayat akışını ve geleceğini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu sebeple kişilik bozukluklarının  ve bozukluk sonucu oluşan semptomların tedavi süreci son derece önemlidir. 

Kişilik Bozuklukları Türleri Nelerdir?

Kişilik bozuklukları daha önce de bahsedildiği gibi 3 küme olarak gruplandırılmıştır:

A Kümesi: Toplum içinde tuhaf olarak adlandırılan davranışların ağırlıkta olduğu kişilik bozuklukları kümesidir. Paranoid kişilik bozukluğu, şizoid kişilik bozukluğu, şizotipal kişilik bozukluğu bu kümede yer almaktadır. 

B Kümesi: Daha dramatik ve duygusal davranışlarla birlikte değişken davranışların da yüksek olduğu kişilik bozuklukları kümesidir. Antisosyal kişilik bozukluğu, sınırda (borderline) kişilik bozukluğu, histiriyonik kişilik bozukluğu, narsistik kişilik bozukluğu bu kümede yer almaktadır. 

C Kümesi: Kaygı ve korku temelli davranış örüntüleri sergileyen kişilik bozukluğu kümesidir. Çekingen kişilik bozukluğu, bağımlı kişilik bozukluğu, obsesif kompulsif kişilik bozukluğu bu kümede yer almaktadır.