İçindekiler
Hiperaktivite Nedir?
Hiperaktivite kavramı son zamanlarda özellikle okullarda ve veli çevrelerinde sıklıkla duyulan bir kavram haline gelmiştir. Her ne kadar birçok çocuğun hiperaktif olduğundan şüphe edilse ve bu şekilde etiketlenmeye maruz kalsa da uzman bir hekim tarafından yapılacak olan görüşmeler sonrasında bu tanı konulabilmektedir. Hiperaktivite kişinin yerinde duramaması, sürekli hareket halinde olması, kendini ve davranışlarını sınırlandırmakta zorluk çekmesi, görevin sonunu getirmekte güçlük yaşaması gibi belirtileri olan, genellikle okul çağında kendini gösteren bir bozukluktur. Yetişkinlerde de gözlemlenebilen hiperaktivite bozukluğu kişilerin akademik ve kariyer hayatlarını, sosyal ilişkilerini, iletişim becerilerini oldukça etkileyebilmektedir. Her zaman olmasa da genellikle hiperaktivite bozukluğuna dikkat eksikliği de eşlik etmektedir. Öğretmen, aile ya da kişinin çevresi tarafından kişide hiperaktivite belirtileri gözlemleniyorsa uzman desteği almak son derece önemlidir.
Hiperaktivite Belirtileri Nelerdir?
Hiperaktivite bozukluğu olan çocuk çevrelerine kıyasla daha hareketli ve dürtüsel olabilir. Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir. Aşağıda yer alan belirtilerin kendinizde ya da çocuğunuzda gözlemleniyor olması hiperaktivite bozukluğuna sahip olduğunuz kesinleştirmez, bir uzmanla görüşerek kapsamlı değerlendirme yapmak son derece önem arz etmektedir.
- Aşırı Hareketlilik: Kişi yerinde durmakta, beklemekte, sıraya girmekte, uzun süre oturmakta ya da aynı pozisyonda kalmakta oldukça zorlanır. Özellikle elleri ve ayakları durmaksızın hareket edebilir. Okul çağında sırasında oturup beklemekte zorlandığından ders esnasında sınıfta dolanabilir.
- Dürtüsellik: Ani ses yükseklikleri gibi hızlı ve beklenmedik hareketler, hareketi sınırlandırmakta zorluk, sürekli konuşma, davranışı kontrol edememe gibi dürtüsellikle alakalı süreçler hiperaktif kişilerde sıklıkla gözlemlenir.
- Eğitim ve Sosyal Hayatta Zorluklar: Çoğu zaman derslerde veya oyunlarda dikkatlerini veremedikleri için akademik başarıda düşüş veya sosyal ilişkilerde sıkıntılar yaşanabilir.
- Dikkat Eksikliği: Hiperaktif çocuklar, verilen görevleri sürdürmekte zorlanır ve dikkatlerini uzun süreli bir konuya yoğunlaştırmada güçlük çekebilirler.
Bu belirtiler her çocukta farklı derecelerde görülebilir ve bazı dönemlerde çevresel faktörlerle tetiklenebilir. Erken teşhis semptomların giderilmesi ve yaşam kalitesinin arttırılması için son derece önemlidir.
Hiperaktivite Kimlerde Görülür?
Hiperaktivite bozukluğu genellikle çocukluk döneminde ortaya çıksa da ergen ve yetişkin gruplarda da gözlemlenebilen ve tanılanabilen bir bozukluktur. Her yaş grubu, cinsiyet, sosyokültürel kesimden kişide gözlemlenebilir.
- Organik Nedenler: Yapılan çalışmalar sonucunda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun beyin kimyasındaki bazı düzensizlikler sebebiyle de oluşabileceği bulgulanmıştır. Buna ek olarak gebelik döneminde annenin kullandığı bazı ilaçlar, doğum sırasında yaşanabilecek problemler, enfeksiyon, düşük doğum ağırlığı, genetik faktörler gibi süreçlerin de bu bozukluklara sebep olabileceği bilinmektedir.
- Çevresel Etkenler: Çocuğun doğup büyüdüğü ev, sosyal ve duygusal gelişiminin ne şekilde desteklendiği, ihmal, aile içi çatışmaların sıklığı ve şiddeti, kurallar ve otorite ilişkisi gibi birçok süreç çocuğun gelişimini etkileyebilmektedir.
Hiperaktivite Nasıl Tedavi Edilir?
Hiperaktivite tanısı almış her çocukta belirtiler farklı şekilde gözlemlenebilmektedir. Bu sebeple hiperaktivite tedavisi de kişiye özel olarak planlanmalıdır. DEHB’ den ayırmak, aile sisteminin düzenlenmesi, çocuğa koyulacak olan sınırların başta çocuğa uygun olması, semptomların şiddeti gibi birçok faktör hiperaktivite teşhisi ve tedavisi sürecinde gözetilmesi gereken önemli bileşenlerdendir. Alanında uzman psikolog ve hekimler tarafından planlanan ve yürütülecek olan tedavi süreci hassasiyetle planlanmalıdır. Bu süreç:
- Terapi: Çocuğun kendini sağlıklı ifade edebilmesi, davranışlarını sınırlandırabilmesi, duygu regülasyonunu sağlayabilmesi, dikkat performansının iyileştirilmesi gibi birçok süreç psikoterapinin konusudur. Bu süreçte aile ile yapılacak olan görüşmeler ve ev içi düzenlemeler de hem terapi sürecine hem de çocuğa ve ailesine oldukça katkı sağlayacaktır.
- İlaç Tedavisi: Bazı durumlarda hiperaktivite tanısı almış çocuklarda ilaç desteği gerekli olmaktadır. İlaç tedavisi uzman bir hekim tarafından planlanan ve öneriler şekilde, doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
Okul Desteği: Çocuğun okulu, öğretmeni, rehberlik servisi ile yapılacak olan iş birliği sürecin önemli bir parçasıdır. Okulda sınıfın ve arkadaş grubunun bir parçası olabilmek sosyal ve duygusal gelişimi için son derece önemlidir.