Piaget’nin aşamaları :
- Duyu-motor evresi: doğumdan 2 yaşına kadar
- İşlem öncesi aşama : 2 ila 7 yaş arası
- Somut işlem aşaması: 7 ila 11 yaş
- Resmi operasyonel aşama: 12 yaş ve üstü
Piaget, çocukların deneyler yaparken, gözlemler yaparken ve dünya hakkında bilgi edinirken küçük bilim adamları gibi davranarak öğrenme sürecinde aktif bir rol aldıklarına inanıyordu. Çocuklar etraflarındaki dünyayla etkileşime girdikçe, sürekli olarak yeni bilgiler eklerler, mevcut bilgiler üzerine inşa ederler ve yeni bilgileri barındırmak için önceden sahip oldukları fikirleri uyarlarlar.
Piaget Teoriyi Nasıl Geliştirdi?
Piaget 1800’lerin sonlarında İsviçre’de doğdu ve erken gelişmiş bir öğrenciydi ve ilk bilimsel makalesini henüz 11 yaşındayken yayınladı. Çocukların entelektüel gelişimiyle ilk kez tanışması, Alfred Binet ve Theodore Simon’ın ünlü IQ testlerini standartlaştırmaya çalışırken asistanı olarak çalıştığı sırada geldi .
Piaget’nin çocukların bilişsel gelişimine olan ilgisinin çoğu, kendi yeğeni ve kızıyla ilgili gözlemlerinden ilham almıştır. Bu gözlemler, çocukların zihinlerinin yalnızca yetişkin zihinlerinin daha küçük versiyonları olmadığı yönündeki tomurcuklanan hipotezini güçlendirdi.
Tarihin bu noktasına kadar, çocuklara büyük ölçüde yetişkinlerin daha küçük versiyonları olarak muamele edildi. Piaget, çocukların düşünme biçiminin yetişkinlerin düşünme biçiminden farklı olduğunu belirleyen ilk kişilerden biriydi.
Bunun yerine, zekanın bir dizi aşamada büyüyen ve gelişen bir şey olduğunu öne sürdü. Daha büyük çocuklar sadece küçük çocuklardan daha hızlı düşünmezler, diye önerdi. Bunun yerine, daha büyük çocuklarla küçük çocukların düşünceleri arasında hem niteliksel hem de niceliksel farklılıklar vardır.
Gözlemlerine dayanarak, çocukların yetişkinlerden daha az zeki olmadıkları, sadece farklı düşündükleri sonucuna vardı. Albert Einstein, Piaget’nin keşfini “bu kadar basit" olarak nitelendirdi: “Bunu ancak bir dahi düşünebilirdi."
Piaget’in sahne teorisi , çocukların bilişsel gelişimini tanımlar. Bilişsel gelişim, bilişsel süreç ve yeteneklerdeki değişiklikleri içerir. 2 Piaget’in görüşüne göre, erken bilişsel gelişim, eylemlere dayalı süreçleri içerir ve daha sonra zihinsel işlemlerdeki değişikliklere doğru ilerler.
Aşamalar
Piaget, çocukları üzerindeki gözlemleri aracılığıyla dört farklı aşamayı içeren bir entelektüel gelişim aşaması teorisi geliştirdi:
Duyu-motor Aşaması
Yaş: Doğumdan 2 Yaşına Kadar
Başlıca Özellikler ve Gelişimsel Değişiklikler:
- Bebek dünyayı hareketleri ve duyumları aracılığıyla tanır.
- Çocuklar dünyayı emme, kavrama, bakma ve dinleme gibi temel eylemler yoluyla öğrenirler.
- Bebekler nesnelerin görülmese de var olmaya devam ettiğini öğrenirler ( nesne kalıcılığı )
- Çevrelerindeki insanlardan ve nesnelerden ayrı varlıklardır.
- Eylemlerinin çevrelerindeki dünyada bir şeylerin olmasına neden olabileceğinin farkındalar.
Bilişsel gelişimin bu en erken aşamasında, bebekler ve küçük çocuklar duyusal deneyimler ve nesneleri manipüle ederek bilgi edinirler. Bir çocuğun bu aşamanın en erken dönemindeki tüm deneyimi, temel refleksler, duyular ve motor tepkiler yoluyla gerçekleşir.
Çocukların dramatik bir büyüme ve öğrenme döneminden geçtiği duyu-motor aşamasındadır. Çocuklar çevreleriyle etkileşime girdikçe, dünyanın nasıl çalıştığı hakkında sürekli yeni keşifler yaparlar.
Bu dönemde meydana gelen bilişsel gelişim, nispeten kısa bir süre içinde gerçekleşir ve büyük bir büyüme içerir. Çocuklar sadece emekleme, yürüme gibi fiziksel hareketleri nasıl yapacaklarını öğrenmekle kalmaz; ayrıca etkileşimde bulundukları insanlardan dil hakkında çok şey öğrenirler. Piaget ayrıca bu aşamayı birkaç farklı alt aşamaya ayırdı. Erken temsili düşüncenin ortaya çıktığı duyu-motor aşamasının son kısmı sırasındadır.
Piaget, nesne sürekliliği veya nesne sabitliği geliştirmenin, nesnelerin görülmediklerinde bile var olmaya devam ettiği anlayışının bu gelişme noktasında önemli bir unsur olduğuna inanıyordu.
Çocuklar, nesnelerin ayrı ve farklı varlıklar olduğunu ve bireysel algının dışında kendilerine ait bir varlığa sahip olduklarını öğrenerek, nesnelere adlar ve kelimeler eklemeye başlayabilirler.
Yaş: 2 ila 7 Yıl
Başlıca Özellikler ve Gelişimsel Değişiklikler:
- Çocuklar sembolik olarak düşünmeye başlar ve nesneleri temsil etmek için kelimeleri ve resimleri kullanmayı öğrenirler.
- Bu aşamadaki çocuklar benmerkezci olma eğilimindedir ve olayları başkalarının bakış açısından görmek için mücadele ederler.
- Dil ve düşünme konusunda daha iyi hale gelirken, hala olayları çok somut terimlerle düşünme eğilimindedirler.
Dil gelişiminin temelleri önceki aşamada atılmış olabilir, ancak gelişmenin işlem öncesi aşamasının en önemli özelliklerinden biri dilin ortaya çıkmasıdır.
Çocuklar, gelişimin bu aşamasında rol yapma oyununda çok daha yetenekli hale gelirler, ancak etraflarındaki dünya hakkında çok somut düşünmeye devam ederler.
Bu aşamada, çocuklar hayali oyun yoluyla öğrenirler, ancak yine de mantıkla ve diğer insanların bakış açısını alarak mücadele ederler. Ayrıca genellikle sabitlik fikrini anlamakta zorlanırlar.
Örneğin, bir araştırmacı bir parça kil alabilir, onu iki eşit parçaya bölebilir ve daha sonra çocuğa oynaması için iki parça kil arasında seçim yapma hakkı verebilir. Bir parça kil kompakt bir top haline getirilirken diğeri düz gözleme şeklinde ezilir. Düz şekil daha büyük göründüğü için, iki parça tamamen aynı boyutta olsa bile, işlem öncesi çocuk muhtemelen o parçayı seçecektir.
Somut Operasyonel Aşama
Yaş: 7 ila 11 Yıl
Başlıca Özellikler ve Gelişimsel Değişiklikler
- Bu aşamada çocuklar somut olaylar hakkında mantıklı düşünmeye başlarlar.
- Koruma kavramını anlamaya başlarlar; Örneğin, kısa, geniş bir kaptaki sıvı miktarı, uzun, ince bir bardaktaki sıvı miktarına eşittir.
- Düşünceleri daha mantıklı ve düzenli hale gelir, ancak yine de çok somut olur.
- Çocuklar, endüktif mantığı veya belirli bilgilerden genel bir ilkeye akıl yürütmeyi kullanmaya başlar.
Çocuklar gelişimin bu noktasında düşüncelerinde hala çok somut ve gerçekçi olsa da, mantığı kullanmada çok daha usta hale gelirler. Çocuklar, diğer insanların bir durumu nasıl görebileceklerini düşünmekte daha iyi hale geldikçe, önceki aşamadaki benmerkezcilik kaybolmaya başlar .
Somut operasyonel durum sırasında düşünmek çok daha mantıklı hale gelirken, aynı zamanda çok katı olabilir. Gelişimin bu noktasındaki çocuklar, soyut ve varsayımsal kavramlarla mücadele etme eğilimindedir.
Bu aşamada çocuklar daha az benmerkezci olurlar ve diğer insanların nasıl düşünüp hissedebileceklerini düşünmeye başlarlar. Somut işlem aşamasındaki çocuklar, düşüncelerinin kendilerine özgü olduğunu ve herkesin kendi düşünce, duygu ve görüşlerini paylaşması gerekmediğini de anlamaya başlar.
Resmi Operasyonel Aşama
Yaş: 12 ve Üzeri
Başlıca Özellikler ve Gelişimsel Değişiklikler:
- Bu aşamada, ergen veya genç yetişkin, soyut olarak düşünmeye ve varsayımsal problemler hakkında akıl yürütmeye başlar.
- Soyut düşünce ortaya çıkar
- Gençler, teorik ve soyut akıl yürütme gerektiren ahlaki, felsefi, etik, sosyal ve politik konular hakkında daha fazla düşünmeye başlar.
- Tümdengelim mantığı veya genel bir ilkeden belirli bilgilere muhakeme kullanmaya başlayın
Piaget’in teorisinin son aşaması, mantıkta bir artış, tümdengelimli akıl yürütme yeteneği ve soyut fikirlerin anlaşılmasını içerir. Bu noktada, insanlar sorunlara birden fazla potansiyel çözüm görme ve çevrelerindeki dünya hakkında daha bilimsel düşünme yeteneğine sahip olurlar.
Soyut fikirler ve durumlar hakkında düşünme yeteneği, bilişsel gelişimin resmi operasyonel aşamasının temel özelliğidir. Geleceği sistematik olarak planlama ve varsayımsal durumlar hakkında akıl yürütme yeteneği de bu aşamada ortaya çıkan kritik yeteneklerdir.
Piaget’nin çocukların entelektüel gelişimini nicel bir süreç olarak görmediğini belirtmek önemlidir; yani, çocuklar yaşlandıkça mevcut bilgilerine yalnızca daha fazla bilgi ve bilgi eklemezler. Bunun yerine, Piaget, çocukların bu dört aşamayı aşamalı olarak geçtikçe nasıl düşündüklerinde niteliksel bir değişiklik olduğunu öne sürdü . 4 7 yaşındaki bir çocuk, dünya hakkında 2 yaşındakinden daha fazla bilgiye sahip değildir; dünya hakkında düşünme biçiminde temel bir değişiklik var.
Önemli Kavramlar
Bilişsel gelişim sırasında meydana gelen bazı şeyleri daha iyi anlamak için önce Piaget tarafından ortaya atılan birkaç önemli fikir ve kavramı incelemek önemlidir.
Aşağıdakiler, çocukların nasıl öğrendiğini ve büyüdüğünü etkileyen faktörlerden bazılarıdır:
Şemalar
Bir şema, anlama ve bilmeyle ilgili hem zihinsel hem de fiziksel eylemleri tanımlar. Şemalar, dünyayı yorumlamamıza ve anlamamıza yardımcı olan bilgi kategorileridir.
Piaget’in görüşüne göre, bir şema hem bir bilgi kategorisini hem de bu bilgiyi elde etme sürecini içerir. Deneyimler gerçekleştikçe, bu yeni bilgiler önceden var olan şemaları değiştirmek, eklemek veya değiştirmek için kullanılır .
Örneğin, bir çocuğun köpek gibi bir hayvan türü hakkında bir şeması olabilir. Çocuğun tek deneyimi küçük köpeklerle olmuşsa, bir çocuk tüm köpeklerin küçük, tüylü ve dört bacağı olduğuna inanabilir. O zaman çocuğun devasa bir köpekle karşılaştığını varsayalım. Çocuk bu yeni bilgiyi alacak ve önceden var olan şemayı bu yeni gözlemleri içerecek şekilde değiştirecektir.
Asimilasyon
Halihazırda var olan şemalarımıza yeni bilgiler alma süreci asimilasyon olarak bilinir. Süreç biraz özneldir çünkü önceden var olan inançlarımıza uyması için deneyimleri ve bilgileri biraz değiştirme eğilimindeyiz. Yukarıdaki örnekte, bir köpeği görüp onu “köpek" olarak etiketlemek, hayvanı çocuğun köpek şemasına asimile etme durumudur.
Konaklama
Adaptasyonun diğer bir kısmı, uyum olarak bilinen bir süreç olan yeni bilgiler ışığında mevcut şemalarımızı değiştirmeyi veya değiştirmeyi içerir. Uyum, yeni bilgilerin veya yeni deneyimlerin bir sonucu olarak mevcut şemaları veya fikirleri değiştirmeyi içerir. Bu süreçte yeni şemalar da geliştirilebilir.
Dengeleme
Piaget, tüm çocukların özümseme ve uyum sağlama arasında, Piaget’nin dengeleme adı verilen bir mekanizma yoluyla elde edilen bir denge kurmaya çalıştığına inanıyordu. Çocuklar bilişsel gelişim aşamalarında ilerledikçe, önceki bilgileri uygulamak (asimilasyon) ile yeni bilgileri hesaba katmak için davranışları değiştirmek (yerleşme) arasında bir denge sağlamak önemlidir. Dengeleme, çocukların bir düşünce aşamasından diğerine nasıl geçebileceklerini açıklamaya yardımcı olur.