Günün yorgunluğunu atıp enerji depolamak dışında, çocuklarda, ergenlerde ve yetişkinlerde sağlık için hayati önem taşıyan uyku; bedensel ve psikolojik sağlık için son derece önemlidir. Halk arasında uykusuzluk olarak da bilinen insomnia kişinin sağlıklı bir şekilde uykuya dalamaması ve uykuda kalamama durumudur. Bu durum bazen de kişinin erken uyanmasına ve uyandığında tekrar uykuya dönmede güçlük çekmesine sebep olan ve kişinin yetersiz uykudan kaynaklı gün içinde kendini yorgun hissetmesine yol açan bir durumdur.
İçindekiler
İnsomnia nedenleri nelerdir ?
İnsomnia kişide yalnızca uykusuzluk şeklinde görülebileceği gibi astım, artrit, depresyon, mide yanması ve kanser gibi pek çok hastalığa bağlı olarak da oluşabilir. Ayrıca kullanılan ilaçlar ve alkol tüketimi de insomniaya yol açabilir. Ancak insomnia, çoğunlukla yaşanan olaylar, stres ve uyku düzenini bozan alışkanlıklardan kaynaklanır.
İnsomnia şikayeti olan kişilerin kaygı düzeylerinin yüksek olduğuna dair kanıtlar bulunmaktadır. İlgili hastalarda oluşan uyuyamama yani uykusuzluk öfke, gerginlik, anksiyete, yorgunluk gibi birçok probleme yol açarken, bu problemlerde uykusuzluğu gittikçe kronik bir hale getirir.
İnsomnia belirtileri
Gece uykuya dalmakta zorluk, sık sık veya çok erken uyanmak, sürekli sağa sola dönmek, uyuyamamaya bağlı sabah yorgunluğu insomnianın belirtileridir. Buna bağlı olarak da; gündüz hissedilen yorgunluk ve uykusuzluk hali, sinirlilik, depresyon veya anksiyete, dikkati toplayamama, odaklanma veya hatırlamada güçlük, artan hatalar veya kazalar insomnianın olumsuz sonuçlarıdır. İnsomnia sorunu yaşayan insanlarda, normal insanlara göre depresyon dört kat, anksiyete iki kat, madde kötüye kullanımı yedi kat daha fazla görülmektedir.
Görülme sıklığı nedir?
Kadınlarda görülme sıklığı erkeklere oranla yaklaşık iki kat daha fazladır. İnsomnia belirtileri yaşla beraber artar, 65 yaşın üzerinde yaşlı bireylerde insomnia sıklığı yüzde 50’lere ulaşır. Düşük gelir ve eğitim, düzensiz yaşam, stres, ruh sağlığı bozuklukları ve fiziksel sağlık problemleri olan kişilerde uykusuzluk daha sık grülür. İşssizlerde, çalışanlara göre daha sık görülür. Yine ayrı yaşayanlar, boşanmışlar ya da eşini kaybetmiş olanlarda da daha sıktır.
Eksik uykuyu gün içinde ya da akşamın başka saatlerinde takviye etmek mümkün mü?
Kaliteli ve verimli bir uyku ancak gece uykusu ile sağlanabilir. Gece uykunun verimliliğinin en yüksek olduğu aralık 23:00 – 04:00 aralığıdır. Gündüz uykusunun gece uykusunu olumsuz etkilemediği saatler 13:00-15:00 arasıdaki herhangi bir yarım saatlik dilimdir. Bu aralıkta uyumak özellikle hareketli, bedensel anlamda sıcak yapılı, metabolizması hızlı kişiler için daha sağlıklıdır. Günün diğer saatlerindeki uyku tercihleri gece uykusunun süresini ve kalitesini olumsuz etkiler. Uyku sağlığı açısından sabah erken kalkmaya çalışmak akşam düzenli uyumak için önemli bir davranıştır.
İdeal uyku süresi ne kadardır?
İnsanların uyku süresi yaşlarına göre farklılık gösterir. Örneğin, yeni doğan bebeklerin 18 ila 20 saat arası uykuya ihtiyacı vardır. 5-12 ay arasında ise 14-15 saat yeterlidir. 1 ile 3 yaş arasında uyku ihtiyacı ise günde 12-14 saat arasındadır.
3-5 yaş arasındaki çocukların 11-13 saat uykuya ihtiyacı varken bu sayı yaşla birlikte düşer. Yetişkinler için sıkça bahsedilen ideal uyku 8 saattir. Fakat kişinin mizacına göre uyku süresinin yeterliliği değişebilir. Mesela Fiziksel Konfor Arayan mizaca sahip bir birey yaklaşık 9-10 saat uykuya ihtiyaç duyabilirken, daha stresli ve gergin yapıda olan Mutlak Güç Arayan mizaç tipindeki bir bireye 6-7 saat uyku yetebilir. Bu yüzden standart bir uyku süresinden ziyade kişinin yaşına, cinsiyetine, mesleğine ve mizacına göre uyku süresinin düzenlenmesi daha sağlıklıdır.
Tedavinin önemi
İyi bir uyku fiziksel ve ruhsal yenilenmemiz için gerekli bir süreçtir. Bu yenilenme sağlanmadığında kalp hastalıklarından sindirim sistemi hastalıklarına, görme bozukluklarından, kulak çınklamasına kadar bir çok bedensel hastalık oluşabileceği gibi ruhsal olarak da isteksizlik, motivasyon kaybı, sinirlilik, dikkat ve bellek bozukluklarına neden olur. İnsomnia bunların yanında beslenme problemlerine yol açarak kişinin gereksiz veya orantısız kilo alımı ya da kilo kaybı yaşamasına da sebep olabilir.
Tedavi yöntemleri
Stresli bir dönemden geçerken uyku problemleri yaygın olsa da, o dönem sona erdikten sonra kişi normal uyku seyrine devam edebilir. Bu tarz strese bağlı gecici uyku problemleri çoğu zaman ilaca ihtiyaç duyulmadan toparlar.
Olay kronik hale gelmiş ise o zaman mutlaka tedavi uygulanmalıdır. Öncelikle uykusuzluğun altta yatan sebebi tespit edilmelidir. Kişi psikolojik sebeplerden kaynaklı uyuyamıyor ise terapi son derece önemlidir. Beden kaynaklı bir durum ise ilgili hastalık tedavi edilirken uyku için de gerekli müdahalelerde bulunulmalıdır. Bununla ilgili yapılacak destek tedavileri akupunktur, besin takviyesi, ve gerekli ise ilaç tedavisidir.
Akupunktur ilaç kullamak istemeyen veya ilaç kullandığı halde uyku sorununu çözemeyen kişiler için son derece etkili bir yöntemdir. Vücudun meridyen dediğimiz sinir hatları üzerinde yapılacak minik ağrısız iğnelemelerle hem ilgili hastalığın kök nedeni çözülür, hem bedensel ve psikolojik detoks sağlanır hem de çok daha verimli uyku uyuması sağlanabilir.