İçindekiler
1. Dikkat Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), kişilerin çevresinde olup bitene odaklanmada zorlandığı, belirli bir görev üzerinde yoğunlaşma güçlüğü yaşadığı, dürtüsel davranışlarının ve aşırı hareketliliğin gözlemlendiği durumu ifade eder. Bu durum, çeşitli belirtilerle kendini gösterebilir.
Dalgınlık: Dikkat eksikliği olan bireyler genellikle dalgın ve dağınık olabilirler. Bir göreve odaklanmakta zorlanırlar ve sık sık dikkatlerini dağıtabilecek dış etkenlere karşı duyarlı olabilirler.
Unutkanlık: Dikkat eksikliği yaşayan kişiler, önemli bilgileri hatırlamakta güçlük çekebilirler. Günlük yaşamda sık sık eşyalarını kaybedebilir, randevuları unutabilir veya önemli detayları hatırlayamayabilirler.
Organizasyon Zorluğu: Dikkat eksikliği olan bireyler genellikle organizasyon ve planlama becerilerinde zorlanırlar. Görevleri tamamlamak için gerekli adımları sıralamakta ve zamanı etkili bir şekilde yönetmekte güçlük çekebilirler.
Hareketlilik: Bazı durumlarda dikkat eksikliğine hiperaktivite bozukluğu da eşlik edebilir. Bu durumda bireyler sürekli hareket halinde olabilir, yerinde durmakta zorlanabilir.
Dürtüsellik: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun en önemli belirtilerinden bir tanesi de impulsif yani dürtüsel davranışların gözlemlenmesidir. Kişi ya da çocuk anlık olarak eylemde bulunabilir, öfke çıkışları yaşayabilir ya da bir anda başka bir şeye yönelebilir.
Odaklanma Zorluğu: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu yaşayan bireyler, bir görev veya aktiviteye odaklanmakta zorlanabilirler. Kolayca sıkılabilir, dikkatleri dağılabilir ve bir işi tamamlamak için gereken süreyi uzatabilirler.
Dikkati Toparlayabilme: Günlük hayatta birçok insanın dikkati dağılabilir. Ancak dikkat eksikliği yaşayan bireyler dağılan dikkatlerini tekrar toparlama konusunda oldukça zorlanmaktadırlar.
Sosyal İlişkilerde Zorlanma: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, sosyal etkileşimlerde de zorluklara neden olabilir. Bireylerin dikkatleri dağıldığı için diğer insanlarla iletişim kurmakta, aktif biçimde dinleyebilmekte ve sosyal ilişkileri sürdürmekte zorlanabilirler. Özellikle çocuk ve ergenler için sosyal etkileşimleri sürdürmek zorlayıcı olabilir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) belirtileri kişinin mizacına, yaşına, sosyoekonomik durumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir. Ancak, bu belirtiler genellikle günlük yaşamı olumsuz etkiler ve kişinin işlevselliğini düşürür. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) belirtileri uzun süre devam ediyorsa ve günlük yaşamı belirgin şekilde olumsuz etkiliyorsa, bir uzmandan yardım almak önemlidir.
2. Dikkat Eksikliği Nedir?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) genetik faktörler ya da çevresel etkiler sebebiyle oluşabilen, kişinin mizaç tipi ve mizaç potansiyelleri ile yakından ilişkili bir durumdur. Dikkat eksikliği sonucunda kişiler çevrelerinde olup bitene odaklanmada ve belirli bir göreve yoğunlaşmada güçlük yaşayabilir. Bu durum sonucunda iş, okul, aile ve sosyal yaşamları etkilenebilir, anksiyete, depresyon gibi çeşitli ek psikolojik rahatsızlıklar gözlemlenebilir.
3. Dikkat Eksikliği Tanısı Nasıl Konur?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısı da diğer psikiyatrik tanılar gibi psikiyatristler tarafından konulur. Çocuk ve ergenlerde öğretmen ve aile gözlemleri, davranış değerlendirmeleri, bazı psikolojik testler kullanılarak tanı süreci desteklenebilmektedir. Yetişkinlerde ise kişinin kendi davranış ve düşünce yapısına dair gözlemleri ve ifadelerine ek bazı psikolojik testlerden yardım alınabilir. Dikkat eksikliği tanısı için semptomların şiddeti, sıklığı ve ne kadar süredir devam ediyor olduğu önemli kriterlerdendir. Tanı sonrası tedavi sürecinde ise gerekliyse ilaç desteği psikiyatristler tarafından sağlanır, terapi ile de semptomların giderilmesi, kişinin yaşam kalitesinin yükseltilmesi hedeflenir.
4. Dikkat Eksikliği Çeşitleri Nelerdir?
Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayımlanan DSM-5 Tanı kitabına göre dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun (DEHB) dikkatsizlik ve aşırı hareketlilik/ dürtüsellik olmak üzere 2 ana semptom başlığı vardır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) çeşitleri bu 2 ana belirtilerin birbirlerine ne şekilde eşlik ettiğine göre değişiklik gösterebilmektedir. Her iki durumun da görüldüğü bileşik görünüş, dikkatsizliğin baskın olduğu görünüş ve aşırı hareketliliğin/dürtüselliğin baskın olduğu görünüş olarak 3 çeşidi bulunmaktadır.
5. Dikkat Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?
Dikkat eksikliği tedavisi kişilerin yaşı, mizacı, yaşam koşulları gibi birçok konuya bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Tedavi sürecinde mizaç temelli terapi, aileye yönelik psikoeğitim ve gerekliyse ilaç tedavisi yer almaktadır. İlaç tedavisi semptomların beyin kimyası ile ilişkisi düzenlenerek yaşam kalitesi arttırılabilir. Özellikle çocukluk çağında akademik başarıyı, sorumluluk bilincini ve sosyal ilişkileri belirgin biçimde olumsuz yönde etkilen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gerekli müdahalelerde bulunulmadığı durumlarda kişilerin yetişkinlik hayatına da yansıyabilir.